Η αξία του παιχνιδιού. Από την Dr Μαριάννα Βιλδιρίδη

Το 2020  θα λειτουργήσει το

¨ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ-ΣΥΛΛΟΓΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΙΛΔΙΡΙΔΗ-ΧΑΤΖΗΤΟΛΙΟΥ.΄΄ 
σε μια έκταση περίπου 4000 τ.μ στην περιοχή των Ελαιώνων ,του δήμου Πυλαίας Χορτιάτη. Στη Θεσσαλονίκη.

Φωτογραφίες από την Συλλογή

Η πολυθεματική συλλογή της Μαριάννας Βιλδιρίδη*  αριθμεί πάνω από 50.000 παιχνίδια και αντικείμενα από τον 17ο αιώνα

μέχρι σήμερα και είναι μια από τις πλουσιότερες παγκοσμίως.

Η παιδαγωγός, διδάκτορας και συλλέκτρια στις ομιλίες της αναφέρεται συχνά στην σημαντικότητα του παιχνιδιού κατά την παιδική ηλικία και την επίδρασή του στην μετέπειτα ενήλικη ζωή.

Η αξία του παιχνιδιού. Από την Dr Μαριάννα Βιλδιρίδη

¨Η πορεία τον παιχνιδιού μέσα στο χρόνο, υποδηλώνει την πορεία του ανθρώπου και της ίδιας της κοινωνίας. Υποδηλώνει τις ανάγκες, φυσικές ή τεχνητές που τόσο εύσχημα κάποιοι δημιούργησαν και δημιουργούν. 

Το παιγνίδι έχει πολλαπλό και ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας τον ανθρώπου, άρα και των κοινωνιών που απαρτίζονται από ανθρώπους ισορροπημένους ή μη.

Τί είναι όμως το παιχνίδι και γιατί παίζουμε? Αν προσπαθήσουμε να δώσουμε μια απάντηση στο ερώτημα αυτό θα λέγαμε ότι το παιχνίδι είναι μια ατομική ή ομαδική απασχόληση, οργανωμένη ή αυθόρμητη, στην οποία συμμετέχει το σώμα ή το μυαλό ή και τα δυο και αποβλέπει στην ψυχαγωγία μικρών και μεγάλων 'παιδιών'.

Κούκλες, μπάλες από ύφασμα, καραβάκια, πατίνια, σβούρες και κάθε είδους κατασκευές είναι αντικείμενα παιχνιδιού. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα τα παιδιά βρίσκουν τρόπους να ταξιδεύουν σε κόσμους νοητούς μόνα τους ή με παρέα, με πρωταγωνιστές πάντα τα ίδια. 

Η ευχαρίστηση αποτελεί το πρωταρχικό και κυριότερο στοιχείο του παιχνιδιού. Το παιδί θέλει να χαρεί τη ζωή με το παιχνίδι αλλά και διάμεσού αυτού να γνωρίσει τη ζωή.

Αναμφίβολα, το παιχνίδι είναι συνυφασμένο με την ύπαρξη του ανθρώπου. Είναι ένα σημαντικό παιδαγωγικό εργαλείο μέσω του οποίου μπορούμε να διοχετεύουμε γνώσεις, να μεταφέρουμε εμπειρίες, να καλλιεργούμε ικανότητες ή και ακόμα να βελτιώνουμε αδυναμίες. 
Η δημιουργική σκέψη και οι δημιουργικές ενέργειες που σχετίζονται με το παιχνίδι αποτελούν τη σημαντική και δυναμική του ιδιότητα.

Τα παιχνίδια αντίθετα με τους ανθρώπους οι οποίοι είναι πολλές φορές σκληροί, έχουν μια γλυκιά γλώσσα. Με τα παιχνίδια, μπορούμε να πούμε για παράδειγμα στα παιδία με ειδικές ανάγκες ότι το διαφορετικό δεν σημαίνει απολύτως τίποτε. Μπορούμε να προσεγγίσουμε την ψυχοσύνθεση τους, χωρίς να τα κακοποιήσουμε με παρωχημένες εκφράσεις για την διαφορετικότητα τους. Μπορούμε να δείξουμε τις όποιες διαφορές κυρίως για την ενήλικη καθημερινότητα τους, χωρίς να πληγώσουμε, παιδία και γονείς που βιώνουν με την σειρά τους, την δική τους οδύσσεια.

Είναι αλήθεια ότι ο θεραπευτικός ρόλος του παιχνιδιού έχει κερδίσει έδαφος τα τελευταία χρόνια. Οι χειροποίητες κατασκευές, από τις απλές ζωγραφιές ως τις πιο σύνθετες δημιουργίες, είναι ψυχοθεραπεία και για μεγάλους. Φανταστείτε πόσο καταλυτικά λειτουργούν για τα παιδιά.

Ο Freud ήταν από τους πρώτους που υποστήριξε ότι το παιχνίδι δεν είναι απλώς ένα αναπτυξιακό επίτευγμα ή ένα μέσο για να περάσει το παιδί την ώρα του, αλλά είναι σημαντικό γιατί απηχεί τις προσπάθειες του παιδιού να συμφιλιωθεί με τα συγκινησιακά του βιώματα. Αποτελεί μια γέφυρα ανάμεσα στην εσωτερική και εξωτερική πραγματικότητα του παιδιού.

Το παιδί μέσα από το παιχνίδι του, υποτάσσει κάθε τι που στη ζωή του το εντυπωσίασε ή το απείλησε. Μέσα από το παιχνίδι του εκφράζει έμμεσα ή συμβολικά πιεστικές ανησυχίες του, φόβους, επιθυμίες και επαναλαμβάνοντας αυτά τα θέματα ξανά και ξανά δίνει στο παιχνίδι ένα χαρακτήρα κάθαρσης. 

Η επανάληψη της εμπειρίας μέσα από το παιχνίδι είναι μια απόπειρα αλλαγής της απόφασης ή απόπειρα κυριαρχίας πάνω σε μια δύσκολη κατάσταση.

Είναι φανερό ότι το παιδί στο παιχνίδι του επαναλαμβάνει οτιδήποτε του έκανε μεγάλη εντύπωση στην πραγματική ζωή και λειτουργώντας έτσι, απενεργοποιεί τη δύναμη της εντύπωσης κάνοντας τον εαυτό του κυρίαρχο της κατάστασης.

Αρχικά το παιδί βρίσκεται σε μια παθητική κατάσταση, 'συντετριμμένο' από την εμπειρία, όμως επαναλαμβάνοντας την μέσα στο παιχνίδι του, όσο δυσάρεστη κι αν ήταν, αναλαμβάνει έναν ενεργητικό ρόλο και προσπαθεί να χειριστεί την κατάσταση. Η μετάβαση του παιδιού από την παθητικότητα της εμπειρίας στην ενεργητικότητα του παιχνιδιού παρέχει στο παιδί μια ευχαρίστηση, γιατί μπορεί να πάρει εκδίκηση σε ένα υποκατάστατο.

Αυτή η πλευρά του παιχνιδιού προκάλεσε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των ψυχιάτρων και των κλινικών ψυχολόγων. Το παιχνίδι μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο διάγνωσης μέσα από το οποίο το παιδί μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα του, τις σκέψεις του, τα ένστικτα του και τις επιθυμίες του.

 Το παιχνίδι σαν διαγνωστικό μέσο είναι μια πολύ καλή μέθοδος προκείμενου να πλησιάσουμε τη ψυχή των μικρότερων παιδιών, για τα οποία η γλώσσα είναι ακόμα ατελές μέσο επικοινωνίας.

Χωρίς καμία αμφιβολία, το παιχνίδι πραγματώνει τις ανάγκες της παιδικής ψυχής. Τα παιδία ξοδεύουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους παίζοντας. Στην αρχή, κινούνται μεταξύ πραγματικού και φανταστικού χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να τα διαχωρίζουν. 

Καθώς όμως μεγαλώνουν και αναπτύσσονται εγκεφαλικά και συναισθηματικά μαθαίνουν μέσω του παιχνιδιού να ξεχωρίζουν το πραγματικό από το φανταστικό, εξακολουθώντας να εμπιστεύονται το φανταστικό κόσμο με ασφάλεια.

Από τα παλιά παραδοσιακά παιχνίδια της γειτονιάς μέχρι τα σημερινά παιχνίδια της εικονικής πραγματικότητας, των ηλεκτρονικών υπολογιστών, το παιχνίδι αποτελεί το συνδετικό κρίκο του παιδιού με το περιβάλλον. Το βοηθά άμεσα ή έμμεσα να κοινωνικοποιηθεί. Ένας μεγάλος αριθμός κοινωνικών αλληλεπιδράσεων συντελείται κατά τη διάρκεια τον παιχνιδιού.

Τα παιδιά την ώρα που παίζουν συνειδητοποιούν ότι ένα αντικείμενο ή ένα γεγονός μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά από διαφορετικούς ανθρώπους. 

Στις διαπραγματεύσεις κατά τη διάρκεια τον παιχνιδιού αναγκάζονται να αξιολογήσουν τις προσωπικές τους αντιλήψεις και να συνειδητοποιήσουν ότι αυτές δεν είναι απαραίτητο να είναι ίδιες με των άλλων παιδιών. 

Πιο συγκεκριμένα, μπαίνουν στη διαδικασία να καταλάβουν τι ακριβώς θέλουν τα αλλά παιδιά πως και γιατί αντιδρούν με ένα συγκεκριμένο τρόπο και προσπαθούν να αναπτύξουν και να μοιραστούν αντιλήψεις.

Συνοψίζοντας, αντιλαμβανόμαστε ότι το παιχνίδι αποτελεί μια σημαντική δραστηριότητα στη ζωή του παιδιού, γιατί συμβάλλει ουσιαστικά στη συγκρότηση της υποκειμενικότητας και της προσωπικότητας του. 

Εκτός από μέσο ψυχανάλυσης μπορούμε να πούμε, ότι το παιχνίδι όχι μόνο αποτελεί μια ουσιαστική λειτουργία στη ζωή του παιδιού αλλά καθοδηγεί και την ανάπτυξη του. Αποτελεί μια ανάγκη, μια ορμή ψυχοσωματική του οργανισμού η οποία διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στην κοινωνική, σωματική και ψυχοπνευματική ανάπτυξη του ατόμου.¨

Η πορεία της DR ΜΑΡΙΑΝΝΑΣ ΒΙΛΔΙΡΙΔΗ – ΧΑΤΖΗΤΟΛΙΟΥ

 στο χώρο της παιδείας , του πολιτισμού και του εθελοντισμού είναι μείζονος σημασίας. Η ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ και η διάθεσή της να ονειρεύεται όσο ζει και να οραματίζεται , έχει τις απαρχές της πολύ πριν η ίδια το 1992 ιδρύσει το σχολείο της , ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΟΝΤΕΣΣΟΡΙΑΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ- ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΙΛΔΙΡΙΔΗ, ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΠΟΨΗ ,ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΒΡΑΒΕΥΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ. 

Τα παιδιά είναι γι’ αυτήν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος , είναι το μέσον ενός κύκλου , ο οποίος αντικατοπτρίζει την πορεία του βίου της. Όλα γίνονται για τους μικρούς της φίλους που θα εξελιχθούν και θα απαρτίσουν τους ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΑΥΡΙΑΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. Γι’ αυτό και ποτέ δεν έπαψε να εξελίσσει ότι κάνει. 

Η στασιμότητα είναι ένα χαρακτηριστικό, μια κατάσταση που δεν άρμοζε και δεν αρμόζει στην προσωπικότητά της. Η ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ τη χαρακτηρίζει και την ακολουθεί σε κάθε της δράση.
Δραστήρια , πραγματοποίησε αλλεπάλληλα βήματα στον επαγγελματικό της τομέα που συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους. 

Ίδρυσε ένα σχολείο γιατί αγαπούσε τα παιδιά. Εκεί , δεν δίστασε να γεμίσει αυτό τον χώρο με μουσειακά παιχνίδια -αντίκες. Παιχνίδια που ανάγονται σε διαφορετικές χώρες , διαφορετικές χρονικές περιόδους και που είναι φτιαγμένα από κάθε λογής υλικά.

 Δημιούργησε ένα περιβάλλον όπου το παιδί λάμβανε καθημερινά πολυποίκιλα ποιοτικά ερεθίσματα. Ποτέ δεν σταμάτησε να ερευνά, να συλλέγει και να τεκμηριώνει τη συλλογή της.

Σε κάθε αντικείμενο- παιχνίδι διέκρινε όχι μόνο την ιστορική και αισθητική του αξία αλλά και την παιδαγωγική του διάσταση. Πολλά παιχνίδια υπήρξαν το έναυσμα για να διαδώσει μηνύματα και να δείξει τη σημασία του παιχνιδιού στη ζωή ενός παιδιού.

                           Μια συλλογή με 50.000 εκθέματα

Η πολυθεματική της συλλογή , η οποία αριθμεί σήμερα πάνω από 50000 παιχνίδια και αντικείμενα από τον κόσμο του παιδιού από το 17ο αιώνα μέχρι σήμερα,ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΧΗ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ και δικαιολογείται από αυτή της την ΕΝΤΟΝΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΝΑ ΔΩΣΕΙ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ πολλά και διαφορετικά μέσα για να ψυχαγωγηθεί και να εκπαιδευτεί ανάλογα με τον χαρακτήρα του , το φύλο αλλά και την ιδιαιτερότητά του.

Η συλλογή αυτή συνεχώς ανανεώνεται και εμπλουτίζεται δίνοντας μία άλλη διάσταση στο παιχνίδι.

Η ίδια διορατική καθώς ήταν γνώριζε εξαρχής τον προορισμό των παιχνιδιών αυτών.

Μετά από 30 συναπτά έτη έρευνας και μελέτης από την ίδια την DRΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΙΛΔΙΡΙΔΗ-ΧΑΤΖΗΤΟΛΙΟΥ όπως και διαρκούς ΣΥΛΛΟΓΗΣ ,ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ,ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΣΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΥΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ,ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΠΥΛΑΙΑΣ- ΧΟΡΤΙΑΤΗ ΙΓΝΑΤΙΟΣ ΚΑΙΤΕΤΖΙΔΗΣ κάνει πραγματικότητα την ίδρυση του Μουσείου με την
μοναδική ταυτότητα αφού θα αποτελέσει το πρώτο πράσινο μουσείο με κάθετες φυτεύσεις στους τοίχους και όλες τις νέες τεχνολογίες για εξοικονόμηση ενέργειας και θα συνδιάζει την παράδοση με την τεχνολογία

Μια συλλέκτης που μάζευε κούνιες , νάκες , οτιδήποτε μπορούσε να διασώσει στο πέρασμα του χρόνου. Αγαπά την παράδοση αλλά δεν αρνείται τον εκσυγχρονισμό. Ζει για να μαζεύει και να δώσει στη νέα γενιά έναν ακόμη λόγο να θαυμάζει τον τόπο της , την Ελλάδα . Αλλά και πάλι το ενδιαφέρον της δεν σταματά εκεί.

 
‘Οντας επί 14 συναπτά έτη Πρόεδρος του ΔΣ του ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ, αναδεικνύοντας με πρωτοβουλίες της και με την προσωπικότητά της το μουσείο και βαθύτατος γνώστης της παράδοσης συλλέγει οτιδήποτε αφορά την διάσωσή της .

 Από κούνιες , νάκες , παραδοσιακές φορεσιές για παιδιά μέχρι και regional dolls αλλά ΚΑΙ ΚΑΡΑΒΙΑ ΜΕ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΑΠΟ ΟΛΗ ΤΗΝ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΔΕΙΚΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑΣ σε μία παγκοσμιοποιημένη κοινωνία.

Δική της πρωτοβουλία ήταν να συγκεντρώνει θησαυρούς από παλαιοπωλεία ή δημοπρασίες του εξωτερικού αλλά συνάμα και να κηρύξει ΜΕ ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΠΡΩΤΗ ΤΟΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ‘’ ΠΑΙΓΝΙΟΝ ΠΑΙΔΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ‘’ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ μαζί με συνεντεύξεις που πήρε από 5000 άτομα αλλά και πιστά αντίγραφα αρχαίων ελληνικών παιχνιδιών , ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ.

Τα παιχνίδια τα οποία συγκεντρώθηκαν καταγράφονται στο μοναδικό στο είδος του βιβλίο της ‘’ Παιδί, Παιχνίδι-Παιδεία -Πολιτισμός’’ το οποίο παρουσίασε Η ΠΡΥΤΑΝΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΤΗΣ ΣΟΡΒΟΝΝΗΣ ,ΕΛΕΝΗ ΓΛΥΚΑΤΖΗ- ΑΡΒΕΛΕΡ και θααποτελέσουν εκθέματα στο Μουσείο που βρίσκεται στα σκαριά με σκοπό να ανασύρουν μνήμες και να διδάξουν ιστορία.Στα σκαριά βρίσκεται το νέο της βιβλίο με τίτλο ‘’ΜΕΤΑΒΑΣΗ΄΄ ΤΟ ΜΟΝΤΕΣΣΟΡΙΑΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ .

Το παράδειγμα της ‘’ Σύγχρονης Μοντεσσοριανής Εκπαίδευσης –Μαριάννα Βιλδιρίδη.

Η αξία του παιχνιδιού ως τρόπος ζωής και ως στοιχείο ενός πολιτισμού είναι ορόσημο του τρόπου σκέψης της.

Πολιτισμός σημαίνει αριστουργήματα τέχνης και τεχνικής όπως τα κομμάτια της συλλογής αυτής .

Οι μαριονέττες από το Κρατικό Μουσείο της Μόσχας του περίφημου Sergei Obraztzov , ένα από τα διασημότερα κουκλοθέατρα του κόσμου που απευθυνόταν σε μικρούς και ενήλικες, με πάνω από 39.000 παραστάσεις παγκοσμίως αποτελούν μοναδικό κόσμημα για τη συλλογή.